Rak rozwija się gdy komórki organizmu zaczynają się zmieniać i rozrastać w sposób niekontrolowany, tworząc masę, którą nazywamy guzem. Może ona mieć charakter łagodny (zmiana niezłośliwa) lub złośliwy (rak, który może rozprzestrzeniać się na inne części ciała dając przerzuty).
Nowotwory głowy i szyi to termin stosowany do opisania szeregu nowotworów złośliwych, które dotyczą jamy ustnej, języka, wargi, gardła, nosa, zatok obocznych nosa, krtani, gruczołów ślinowych, ucha i tarczycy. Głowa i szyja to obszar gdzie znajdują się drogi oddechowa i pokarmowa, przebiegają naczynia krwionośne zaopatrujące mózg, przebiegają drogi nerwowe łączące mózg z resztą ciała, umieszczone są ważne gruczoły wydzielania wewnętrznego. Tu zlokalizowane są także ważne dla życia człowieka organy odpowiedzialne za mowę, słuch, węch, wzrok, smak. Tu jest twarz- miejsce, które postrzegane jest jako najbardziej indywidualna cecha naszej osoby.
Każdy nowotwór, złośliwy czy niezłośliwy, zlokalizowany w tym regionie ciała, a także każdy zabieg chirurgiczny upośledza w pewnym stopniu funkcję jednego lub kilku narządów. Skomplikowanie anatomii i funkcji spowodowało konieczność stworzenia wyspecjalizowanych oddziałów leczących te choroby w Polsce i na całym świecie.
W obrębie głowy i szyi mogą również rozwijać się m.in. chłoniaki, mięsaki czy szkliwiaki.
Liczba zachorowań w odniesieniu do każdego z nich z osobna jest niewielka dlatego też, pomimo ich zróżnicowania (także dotyczącego rokowania) schematy leczenia i metody są podobne. Stopień zróżnicowania związany jest z umiejscowieniem. W obrębie nosowej i ustnej części gardła przeważają raki niskozróżnicowane, Raki wysoko i średiozróżnicowane rozwijają się w obrębie jamy ustnej, krtani i krtaniowej części gardła. Gruczolaki, Chłoniaki, czerniaki, szpiczaki i mięsaki wywodzące się z gruczołów ślinowych są zdecydowanie rzadsze.
Większość nowotworów głowy i szyi stanowią raki płaskonabłonkowe (ponad 80%), które wywodzą się z nabłonka wyściełającego drogi oddechowo-pokarmowe.
Rodzaje raka głowy i szyi
Ze względu na lokalizację wyróżniamy pięć głównych typów
Nowotwór złośliwy krtani to najczęstszy nowotwór głowy i szyi (ok.40%). Rozwija się częściej u mężczyzn niż u kobiet (najczęściej po 50 r.ż). Umiejscowiony jest zazwyczaj w nadgłośni, rzadziej na głośni i tylko 1%przypadków na pogłośni. Należy do grupy nowotworów tytoniozależnych tzn. niezwykle rzadko występuje u osób niepalących. Czynnikami ryzyka jest palenie tytoniu (również palenie bierne), oraz równoczesne palenie tytoniu i picie wysokoprocentowego alkoholu. Najczęściej stwierdzanym nowotworem złośliwym krtani jest rak płaskonabłonkowy (ok.95%).
Nowotwór jamy nosowej i zatok przynosowych - Jama nosowa znajduje się pomiędzy powierzchnią wewnętrzną nosa zewnętrznego, a kośćmi twarzoczaszkowymi , jest wyścielona unaczynioną błoną śluzową z nabłonkiem wielowarstwowym migawkowym, zawierającym gruczoły śluzowe. Nowotwór złośliwy jamy nosowej należy do bardzo rzadkich nowotworów (ok. 0,05% nowotworów głowy i szyi). Występuje głównie u osób starszych ( szczyt po 6 dekadzie życia).
Nowotwór złośliwy jamy nosowo-gardłowej : Rak jamy nosowo - gardłowej stanowi około 2% wszystkich raków głowy i szyi. Występuje najczęściej u osób młodych, a następnie pojawia się pomiędzy 50-70 rokiem życia. Częściej występuje u mężczyzn. Wirus Epsteina Barra uważa się za czynnik karcinogenny w powstaniu tego raka.
Rak jamy ustnej i gardła - Pod względem częstości występowania jest to w Polsce drugi po raku krtani nowotwór złośliwy rejonu głowy i szyi. W ponad 95% przypadków jest to rak płaskonabłonkowy o różnym stopniu dojrzałości. Występuje przeważnie u osób palących tytoń (papierosy, fajka), żujących tytoń i pijących alkohol w nadmiernych ilościach. Te dwa czynniki w sposób istotny zwiększają ryzyko zachorowania na ten typ nowotworu. Również przewlekłe drażnienie błon śluzowych (stany zapalne, zakażenie HPV, źle dobrane protezy), immunosupresja, niska higiena jamy ustnej oraz zmiany w obrębie błon śluzowych (zanik, włóknienie) mogą prowadzić do rozwoju nowotworu. Typem histologicznym, który dominuje wśród nowotworów jamy ustnej jest rak płaskonabłonkowy (90% zmian)
Nowotwór złośliwy ślinianek - najczęściej dotyczy ślinianek przyusznych. Jest twardy, nieruchomy rośnie szybko dając przerzuty. Okoliczne węzły chłonne są powiększone. Usuwa się go chirurgicznie i stosuje radioterapię.
Pozostałe rodzaje nowotworów głowy i szyi (rak tarczycy, guzy mózgu) zostały omówione w osobnych rozdziałach z uwagi na odrębne zróżnicowanie i metody leczenia
Stosujemy się do standardu HONcode dla wiarygodnej informacji zdrowotnej:
sprawdź tutaj.