Czynniki ryzyka

Czynnikiem ryzyka jest wszystko to, co zwiększa szansę zachorowania na raka. Na zmniejszenie niektórych czynników ryzyka mamy wpływ ( np. palenie papierosów) ale nie na wszystkie ( wiek, obciążenia rodzinne) Pomimo,  iż mogą mieć one wpływ na rozwój raka, w większości nie mogą bezpośrednio jego wywołać.

Przyczyny powstawania raka jelita grubego nie zostały dotychczas poznane. Niewątpliwie duże znaczenie mają predyspozycje genetyczne. Współwystępowanie niektórych chorób może znacznie zwiększać ryzyko pojawienia się raka. Czynniki środowiskowe związane głównie z nawykami dietetycznymi mogą również mieć znaczenie w patogenezie raka jelita grubego. Ryzyko zwiększają – dieta bogata w krwiste mięso i tłuszcze zwierzęce, uboga w naturalne witaminy i wapń, oparta o produkty wysoko przetworzone, oraz jednoczesne palenie tytoniu i brak naturalnego wysiłku fizycznego. Ryzyko redukuje dieta bogato-błonnikowa, oparta o produkty świeże i zawarte w nich witaminy oraz wapń. Ostatnio propaguje się badania nad potencjalnie ochronnym wpływem niesterydowych leków przeciwzapalnych.

Do znanych czynników ryzyka (poza predyspozycjami rodzinnymi) zaliczamy:

• polipy gruczołowe jelita grubego ( gruczolaki)
• choroby zapalne jelita grubego (np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego; choroba Leśniowskiego-Crohna)
• czynniki środowiskowe (dietetyczne) - Częstsze występowanie raka jelita grubego obserwuje się u pozostających na diecie z przewagą tłuszczów zwierzęcych i jednocześnie ubogiej w błonnik oraz wapń. Brak aktywności fizycznej, powtarzające się zaparcia i ekspozycja na dym tytoniowy, są innymi czynnikami środowiskowymi.
• wiek - zwiększone ryzyko zachorowania występuje po 50 roku życia. Szczyt zachorowań przypada na 8 dekadę życia.

Dziedziczne i rodzinne uwarunkowania dotyczą kilkunastu procent wszystkich zachorowań na raka jelita grubego. Znane mutacje silnych genów są przyczyną około 3% zachorowań na raka jelita grubego. Niezależnie od tego około 10% zachorowań ma charakter rodzinny.

Do najczęstszych zespołów chorobowych uwarunkowanych przez geny należą:

• dziedziczny rak jelita grubego bez polipowatości- związany z mutacjami genów MLH1, MSH2 lub MSH6
• rodzinna polipowatość gruczolakowata – związana z mutacjami genu APC
• zespół polipowatości młodzieńczej – zespół Peutza i Jeghersa

Profilaktyka

Profilaktyka raka jelita grubego obejmuje:

• Kształtowanie właściwych zachowań żywieniowych– przede wszystkim ograniczenie spożywania mięsa, zwłaszcza czerwonego; wprowadzenie diety bogatej w świeże warzywa i owoce, pieczywo gruboziarniste, ciemny ryż, oraz produkty bogate w wapń; ograniczenie pokarmów smażonych na rzecz gotowanych, duszonych lub pieczonych; zminimalizowanie spożycia alkoholu i palenia papierosów.
• Leczenie stanów zwiększających ryzyko zachorowania na ten nowotwór – usunięcie polipów, oraz wyleczenie choroby zapalnej jelit.
• Wykonywanie badań profilaktycznych ( zwłaszcza, gdy jesteś w grupie zwiększonego ryzyka zachorowania).

Diagnostyka obejmuje:

• Test na krew utajoną jest prostym badaniem diagnostycznym, do wykonania samodzielnego w domu (dostępny w każdej aptece). Pozytywny wynik być skonsultowany z lekarzem. Należy też po każdym wypróżnieniu obejrzeć swój stolec.
• Badanie palcem per rectum (przez odbytnicę) to jedna z podstawowych metod diagnostycznych. Lekarz palpacyjnie bada stan ścian jelita. Pozwala to na stwierdzenie i wykrycie źródeł krwawienia oraz guzów nowotworowych. Powinno być postępowaniem rutynowym podczas każdego badania ogólnolekarskiego u osób po 45. roku życia.
• Podczas kolonoskopii lekarz za pomocą endoskopu może obejrzeć jelito grube na całej jego długości. W jego trakcie można też pobrać próbkę tkanki do badania oraz usunąć widoczny gruczolak.
• Wlew kontrastowy polega na wykonaniu serii zdjęć radiologicznych jelita grubego po dojelitowym podaniu (przez odbyt) płynnego kontrastu i powietrza (badanie to pozwala na obejrzenie całego jelita grubego).
• Rzadziej przeprowadza się anoskopię, czyli badanie odbytu i końca odbytnicy, oraz rektoskopię (badanie odbytnicy).