Rak pęcherza moczowego (ang. bladder cancer) jest najczęstszym nowotworem złośliwym układu moczowego. Rozpoznawany najczęściej w siódmej dekadzie życia, stanowi 3% wszystkich nowotworów złośliwych. U mężczyzn występuje cztery razy częściej niż u kobiet. Za czynniki ryzyka sprzyjające zachorowaniu uważa się: palenie papierosów, narażenie na związki chemiczne (np. aminy aromatyczne), występowanie przewlekłych stanów zapalnych pęcherza moczowego, wiek, a także występowanie tego nowotworu wśród najbliższych osób w rodzinie lub wcześniejszy (wyleczony) rak pęcherza.

Do rozwoju raka pęcherza dochodzi, gdy jego zdrowe komórki zmieniają się i rozwijają w sposób niekontrolowany tworząc masę zwaną guzem. Zmiana ta może mieć charakter łagodny (zmiana niezłośliwa) lub złośliwy (zmiana rakowa). Guz nowotworowy jest to zbiór dużej liczby komórek nowotworowych, które mają zdolność do rozprzestrzeniania się do innych części ciała.

Budowa pęcherza

Pęcherz moczowy jest kulistym narządem, wchodzącym w skład układu moczowego, położonym w podbrzuszu, tuż poza spojeniem łonowym. Jego ściana, dzięki swej mięśniowej budowie, posiada zdolność rozciągania się (w trakcie gromadzenia moczu), oraz kurczenia się (w chwili wydalania moczu). Do ściany pęcherza dochodzą moczowody ( łączą one nerki z pęcherzem, nimi spływa mocz), a odchodzi cewka moczowa (przez nią zgromadzony mocz zostaje wydalony na zewnątrz organizmu). Do funkcji pęcherza zatem należy gromadzenie moczu oraz wydalanie go na zewnątrz.

Ściana pęcherza składa się z kilku warstw. Podstawową, najgrubszą jest warstwa mięśniowa odpowiadająca za sprawne wypełnianie i opróżnianie pęcherza. Upraszczając, schematycznie, ścianę pęcherza podzielić można na następujące warstwy (licząc od środka):

• błona śluzowa, (nabłonek kilkuwarstwowy pokrywający ścianę pęcherza od wewnątrz, nazywany nabłonkiem przejściowym lub urotelialnym)
• błona podśluzowa ( tworząca podścielisko nabłonka)
• błona mięśniowa
• tkanka tłuszczowa okołopęcherzowa (otaczająca pęcherz od zewnątrz)

Podział ten jest istotnym elementem klasyfikacji nowotworów pęcherza.

Rak pęcherza

Najczęstszym rodzajem raka pęcherza, jest nowotwór wywodzący się z komórek błony śluzowej wyściełającej drogi moczowe. Stanowi on ponad 90% nowotworów pęcherza. Jest to tzw. rak przejściowokomórkowy (TCC - transitional cell carcinoma). Wzrasta od błony śluzowej i początkowo ograniczony jest on jedynie do tej właśnie warstwy ściany pęcherza. W tym przypadku mówimy o raku powierzchownym. Jego leczenie jest stosunkowo proste i daje dość dobre prognozy.

Rozwijający się nowotwór z czasem przenika do podścieliska (błony podśluzowej), co prowadzi do przejścia w kolejne stadium guza- inwazyjne. W miarę postępu choroby nowotwór zaczyna penetrować w głąb warstwy mięśniowej ściany pęcherza. W tym momencie mamy do czynienia z rakiem naciekającym, który poprzez krew ( mięsień jest bogato unaczyniony) lub chłonkę, może się rozsiać w postaci przerzutów.

Leczenie raka naciekającego jest bardziej złożone, a rokowanie gorsze w porównaniu z guzami powierzchownymi. Dlatego bardzo istotne jest wczesne rozpoznanie nowotworu i właściwe postępowanie lecznicze. Określenie "stadium raka pęcherza moczowego" oznacza: "Jak głęboko nowotwór zaatakował ścianę pęcherza?" Jest to jeden z najistotniejszych elementów decydujących o rokowaniu w tej chorobie.